اختصاصی / به گزارش غیرمنتظره، معین حسن‌زاده: آنطور که هاسنت لویی رابینو می‌نویسید: «حضور مسیحیان در گیلان در سده‌های نخستین میلادی در تاریخ ثبت شده است»، آن‌طور که استاد فرامرز طالبی در کتاب تاریخ ارمنیان گیلان می‌نویسد: «در یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی ارمنیان به نام Voskeh Porik (به معنی میان طلا) که در سال ۱۴۹۴ میلادی نوشته شده است، مطالبی در خصوص ارمنیان در رشت دیده می‌شود.»

ارامنه همواره در تاریخ گیلان اثرگذار بوده‌اند و نقشی ویژه داشته‌اند، از یپریم خان ارمنی و نقشش در نهضت مشروطه تا آرسن خاچاطور میناسیان نیکوکار شهیر اهل رشت هر یک چهره‌ای ویژه از خود در شهر رشت به جا گذاشته‌اند.

اما شاید یکی از مهم‌ترین نقاطی که مردم رشت در بخشی از تاریخ با آن ارتباط تنگاتنگی داشته‌اند، مدرسه انوشیروان که در واقع مدرسه م. آ. هوردانانیان نام دارد، مدرسه‌ای که به دبستان مریم و مدرسه ارامنه نیز شناخته می‌شود.

این مدرسه که در سال ۱۹۰۸ میلادی توسط آوادیس هوردانانیان بنا شد، در سال ۱۹۳۶ میلادی مصادف با ۱۳۱۵ خورشیدی بنا به دستور از مرکز مجبور شدند تا مدرسه ارمنیان فقط به زبان فارسی تدریس کنند، موضوعی که باعث شد تا سال ۱۳۲۳ یعنی به مدت ۸ سال مدرسه ارمنیان تعطیل شود و بعد از آن اداره فرهنگ رشت نام مدرسه را از هوردانانیان به انوشیروان مبدل کرد!

اما پیوند مردم رشت با این مدرسه جایی است که مزار جناب آرسن خاچاطور میناسیان در حیاط این مدرسه قرار دارد و هرساله روز ۱۴ فروردین حیاط این مدرسه میزبان مردم شهر رشت است که جهت ادای احترام به نیکوکار شهر خود بر مزار وی حاضر می‌شوند.

این مدرسه اما یک ویژگی خاص دارد، آوادیس هوردانانیان بر اساس وقف‌نامه‌ای اسلامی، این مدرسه را به نام فرزند مرحومش مگردیچ هوردانانیان به جامعه ارمنی رشت اهدا کرده است. موضوعی که بسیار قابل‌توجه است و می‌توان مدت‌ها بر نحوه تنظیم و انجام این وقف‌نامه تحقیق و مطالعه کرد.

در یکی از بندهای این وقف‌نامه قید نام موزه است، استاد فرامرز طالبی دراین‌خصوص می‌نویسد: «بدین ترتیب باید گفت اولین موزه – آن‌هم موزه‌ی شخصی – در این دوره در رشت افتتاح شده بود.»

اینکه این مدرسه که در آن کلیسا و موزه نیز قرار دارد به‌صورت موزه وقف شده است، موضوعی است که باید موردتوجه قرار گیرد. در استان‌ها و شهرهای دیگر کشور شاهد آن هستیم که کلیساها به‌عنوان موزه و جاذبه گردشگری مورداستفاده قرار می‌گیرند و درآمد قابل‌توجهی نیز از این راه به حوزه گردشگری حاصل می‌شود، اما در رشت متأسفانه علی‌رغم وقف این بنا به‌عنوان موزه، از ظرفیت آن در قامت یک مقصد گردشگری استفاده نمی‌شود.