مینو محرز، پیام طبرسی و محمدرضا صالحی اعضای اصلی تیم تحقیقاتی واکسن ایرانی کرونا
دیدگاه متفاوت درباره واکسن ایرانی کرونا
در این بین صدای دیگری هم وجود دارد، هرچند خیلی بلند نیست اما با اهمیت است. پیشتر برخی از مقامات وزارت بهداشت گفته بودند که زیر ساختهای تولید واکسن در ایران وجود ندارد. از جمله این افراد رضا ملکزاده معاون پیشین تحقیقات وزارت بهداشت بود. او گفته بود که برخی زیرساختهای لازم برای ساخت واکسن کرونا را نداریم، ولی دانش ساخت این واکسن را داریم.
رضا ملک زاده ۳۰ آبان ماه به خاطر اختلاف با سعید نمکی وزیر بهداشت از سمت خود استعفا داد. نمکی چند روز پیشتر از آن تحقیقات کرونا در ایران را زیر سوال برده بود. آن زمان وزیر بهداشت البته گفته بود که با ساخت واکنس کرونا معرکه به راه میاندازیم، ملک زاده سخن وزیر را به کنایه و احتمالا تمسخر “معرکهگیری برای ساخت واکسن کووید-۱۹” دانست.
او خطاب به وزیر بهداشت نوشت: “باید بدانید دنیای علم با چنین ادبیات و معرکه گیریهایی بیگانه است و پیشرفتهترین کشورهای علمی و دانشگاههای مهم و مراکز تحقیقاتی معتبر جهان که دارای زیرساختهای تحقیقاتی کافی تولید واکسن هستند، هنوز در اعلام ارائه نهایی واکسن کاملاً موثر با احتیاط سخن میگویند!”
دکتر مصطفی معین، رییس شورایعالی نظامپزشکی هم از سخنان وزیردرباره ساخت واکسن انتقاد کرده بود.
شهریور ماه هم مسعود مردانی، از اعضای کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، در یک مصاحبه با اشاره به کمبود منابع مالی و نداشتن تکنولوژی، تولید هر نوع واکسن در ایران را غیرممکن دانست و گفت که «روی واکسن کرونای تولید داخل زیاد حساب باز نکنید.»
اظهارات مشابه در جامعه پزشکی زیاد است و برخی هشدار میدهند که مقامات درباره واکسن کرونا “هیجانزده” نشوند و “تبلیغاتی” عمل نکنند. در همین راستا منتقدان میگویند دولت باید در کنار تمرکز بر ساخت واکسن به سرعت به واکسنهای تائید شده سازمان بهداشت جهانی را خریداری کند، تا از برنامه واکسیناسیون عقب نیافتد.
هنوز اطلاعات دقیق و رسمی درباره اقدامات وزارت بهداشت برای خرید واکسن کرونا در دست نیست، با این حال اخبار جسته و گریختهای از اختصاص بودجه برای این کار به گوش میرسد.مدیرکل دارو سازمان غذا و دارو با اشاره به اینکه به منظور تامین هرچه سریعتر واکسن کرونا، همزمان با ادامه تولید داخل، مذاکرات با شرکتهای خارجی تولیدکننده انجام شده است، گفت: “پیش بینی میکنیم در صورت تائید واکسنها و تامین ارز مورد نیاز، ظرف ۲ ماه آینده بتوانیم یک محموله را وارد کنیم.”
تصویری منتشر شده از تلاش محققان ایرانی برای تولید واکسن کرونا
روش ساخت واکسن ایرانی
یکی از مسائلی که مورد توجه قرار گرفته و درباره آن بحثهایی مطرح است روش ساخت واکسن “شفا فارمد” است. مینو محرز گفته است “ساخت این واکسن به روش سنتی است؛ یعنی از ویروس ضعیفشده برای تولید آن استفاده میشود.”
او گفته است: «هر واکسن یا دارویی به هر حال عارضه دارد، اما مهم این است عوارض خطرناک نداشته باشد. تزریق هر واکسنی ممکن است در بعضی افراد در محل تزریق التهاب ایجاد کند یا در بعضی افراد باعث تب شود، اما آنچه مهم است این است که در مرحله کارآزمایی بالینی ــ چه دارو و چه واکسن ــ عارضهای روی اعضای مهم بدن نداشته باشد.»
برخی انتقاد کردهاند که روشی که در پیش گرفته شده قدیمی است. اما واکسن روسی و چینی نیز با همین روش در دست ساخت است. یکی از نقاط قوت این واکسن تولید ارزان آن است.فرید نجفی سرپست معاونت تحقیقات وزارت بهداشت و رئیس کمیته ملی اخلاق در پژوهش در پاسخ به این سوال که اطمینان از ایمنی و کارایی این واکسن چطور حاصل میشود، به روزنامه سپید گفت: «واکسنهایی که در حال حاضر در دنیا بر روی آنها کار شده و وارد فاز انسانی شده و خیلی از کشورها هم وارد بحثهای مربوط به پیشخرید شدهاند، همین مسیری را طی کردهاند که واکسن ایرانی طی کرده است. من حتی به جرات میگویم که برخی از سختگیریهایی که ما در ایران انجام میدهیم در مقایسه با وضعیت بعضی از واکسنهایی که گزارشهای آنها را اعضای کمیته ملی اخلاق و سازمان غذا وداروی ما مطالعه کردهاند (نمیگویم همه واکسنها و تاکید میکنم که بعضی از آنها) خیلی بیشتر باشد.»
او تاکید کرد: «باید منتظر فاز بالینی باشیم و اینکه در فاز بالینی چه اتفاقی میافتد؟ اینکه چند نفر از کسانی که واکسن میگیرند، بعد از مدتی میزان آنتیبادی در خونشان بالا میرود و شرایط ایمنی برای آنها ایجاد میشود؟ و این ایمنی چقدر طول میکشد؟ در پروپوزالی که شرکت نوشته و به ما دادهاند هم همه این موارد بالینی مطرح شده است، ولی باید منتظر ماند تا ببینم در این مرحله (فاز بالینی) چه اتفاقاتی میافتد.»نجفی هم میگوید که نباید درباره واکسنهای کرونا زود قضاوت کرد و باید به صورت “کاملا علمی و به دور از احساسات با این قضیه برخورد.” او گفته که نمیتوان روشهای تولید واکسن را به یکدیگر برتری داد باید دید در عمل چه نتیجهای به دنبال دارند.
با این حال کیانوش جهانپور خبر داده که «حداقل دو شرکت در حوزه تولید واکسن برای واکسن کرونا مشابه با واکسن شرکت مدرنا کار می کنند. واکسن آنها با تکنولوژی mRNA در مطالعات آزمایشگاهی است.»
جزییات بیشتری از دیگر واکسنهای ایرانی در دست نیست. روشن نیست چه کسانی آنها را میسازند و کارشان تا کجاها پیش رفته است.