به گزارش غیرمنتظره و به نقل از ایرنا، مرضیه ضامن: «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی، «باشو غریبه کوچک» به کارگردانی بهرام بیضایی، «رنگ خدا» به کارگردانی مجید مجیدی و چه بسیار فیلم‌های جدید چون سریال‌های «پس از باران»، «وارش»، «خاتون» و «قورباغه» با بازی نوید محمدزاده در گیلان فیلمبرداری شدند و اینک مرمت بنای تاریخی نبی زاده در فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» به کارگردانی صفی یزدانیان با بازی علی مصفا و لیلا حاتمی با لوکیشن‌های نوستالژی در بافت تاریخی گیلان و محله ساغری سازان رشت (که در ماه‌های اخیر به ثبت ملی رسیده است) به موضوع داغ دغدغه‌مندان میراث فرهنگی و فضای مجازی تبدیل شده است.

البته موضوع عمارت نبی‌زاده پس از خانه لیانازوف به عنوان یکی از لوکیشن‌های مطرح در سریال‌های خاتون، قورباغه و وارش در بنای تاریخی شیلات بندر کیاشهر- مورد غمخواری واقع شده و ایرنای گیلان را برآن داشت تا پس از اخبار خوش و ناخوش مرمت و احیای میراث فرهنگی به بررسی ابعاد مختلف این موضوع بپردازد.

لوکیشن خاتون و وارش

پیش از مبحث لوکیشن ساخت فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» باید گفته شود که هادی حق‌شناس استاندار گیلان در نشست شورای گردشگری که ۱۲ آبان امسال برگزار شد در خصوص مجموعه تاریخی شیلات کیاشهر تاکید کرد: این مجموعه تاریخی باید ظرف ۶ ماه در راستای طرح مولدسازی تعیین تکلیف و واگذار شود.

مجموعه تاریخی شیلات کیاشهر با پیشینه ۱۵۰ سال و گستره نزدیک به هشت هکتار در مرکز شهر ساحلی کیاشهر در شرق گیلان واقع شده و شامل مهمانسرا، بنای صید و خاویارسازی، ساختمان سردخانه، کارگاه نجاری، ساختمان ریاست، بناهای اداری و مالی، ساختمان‌های مسکونی، موزه خاویار و بناهای دیگر است.

این مجموعه بناهای تاریخی مستقل هر کدام جداگانه در سال ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مجموعه تاریخی شیلات کیاشهر باید ظرف ۶ ماه در راستای طرح مولدسازی تعیین تکلیف و واگذار شود.

هادی حق‌شناس در نشست شورای گردشگری گیلان گفت: مدیریت امور ماهیان خاویاری و شیلات استان مکلف است به دلیل ارزش تاریخی مجموعه یادشده خود سرمایه‌گذاری آن را عهده‌دار شود در غیر این صورت باید مالکیت مجموعه را منتقل کند.

وی پیشنهاد کرد: اداره امور ماهیان خاویاری شیلات گیلان ظرف سه ماه زمین دولتی مناسبی را در استان برای نگهداری ماهیان خاویاری معرفی و مشخص کند و ظرف ۶ ماه کل مجموعه در راستای مولدسازی باید تعیین تکلیف شود.

حق‌شناس با تاکید بر اینکه بخش خصوصی جایی سرمایه‌گذاری می‌کند که امنیت سرمایه‌گذاری تضمین شود و مداخله‌ای صورت نگیرد، افزود: به طور قطع سرمایه‌گذاران مورد حمایت هستند و باید پاسخ آنان از سوی دستگاه‌های اجرایی مرتبط صریح و فوری اعلام شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان نیز در این نشست گفت: این مجموعه تاریخی با ۱۵۰ سال پیشینه دارای ۳۰ بنای تاریخی است.

ولی جهانی با بیان اینکه بخشی از بناهای یادشده مرمت شده‌اند و بخشی در حال تخریب است، افزود: سرمایه‌گذاران بسیاری در این خصوص درخواست داده و سازمان بازرسی نیز در این زمینه ورود کرده و باید به سرعت تعیین تکلیف شود.

وی گفت: این مجموعه در اختیار شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی (خاویار ایران) است و با وجود برگزاری نشست‌های متعدد هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده اما پیشنهاد ما در این زمینه واگذاری آن به بخش خصوصی است.

چند خانه تاریخی تخریب شده از سوی مالکان عین به عین مرمت شد؟

اما پس از موضوع مجموعه تاریخی شیلات کیاشهر اخباری در باره نیاز به مرمت و یا گاه در معرض تخریب قرار گرفتن برخی بناهای تاریخی در فضای مجازی منتشر می‌شد تا اینکه خبری در خصوص نیاز به مرمت فوری عمارت نبی‌زاده (مربوط به دوره پهلوی) با تاکید بر اینکه با لوکیشن‌های فیلم در دنیای تو ساعت چند است؟ خاطر دغدغه مندان میراث فرهنگی را آشفته ساخت.

برخی دغدغه مندان که نمی‌خواستند نامشان در گزارش مطرح شود در پی‌گیری خبرنگار ایرنا در این خصوص با تاکید بر اینکه امروز گردشگری فیلم یکی از راه‌های توسعه اقتصاد گردشگری است با عصبانیت تمام از وضعیت روبه اضمحلال برخی خانه‌های تاریخی گیلان ابراز نگرانی کردند.

برخی از آنان که خود از جامعه رسانه‌ای هستند و از شدت این دغدغه‌مندی در طی سالیان، مباحث‌شان در قامت کارشناس میراث فرهنگی نیز می‌تواند قابل اعتنا باشد، می‌گویند: مالکان بناهای تاریخی هم باید راضی نگه داشته شوند و متولیان میراث فرهنگی گیلان باید شرایط حفاظت، حمایت، سرمایه‌گذاری و تهیه بسته‌های تشویقی برای مالکان را به هر شکل ممکن مهیا کنند وگرنه دومینووار خانه‌های تاریخی را از دست خواهیم داد.

آن‌ها مطرح کردند: برخی خانه‌های تاریخی گیلان یک به یک از سوی وراث یا شبانه تخریب می‌شوند یا به کام آتش کشیده می‌شوند و اداره کل میراث فرهنگی فقط تاکید می‌کند باید عین به عین مرمت شود؛ اما واقعا چند خانه تاریخی که توسط مالکان تخریب شدند عین به عین مرمت شد؟

آنان تغییر کاربری خانه‌های تاریخی و تبدیل آن‌ها به اقامتگاه‌های سنتی، رستوران، هتل و کافه توسط بخش خصوصی را یکی از راه‌های جلوگیری از تخریب عنوان می‌کنند و معتتقدند اداره کل میراث فرهنگی باید این شرایط را فراهم کند.

برخی دغدغه مندان که نمی‌خواستند نامشان در گزارش مطرح شود در این خصوص با تاکید بر اینکه امروز گردشگری فیلم یکی از راه‌های توسعه اقتصاد گردشگری است با عصبانیت تمام از وضعیت روبه اضمحلال برخی خانه‌های تاریخی گیلان ابراز نگرانی کردند.

گرانی زمین، اقلیم و وراث چالش‌های حفاظت در گیلان

پس از این موضوع ایرنا گیلان با یکی از کارشناسان میراث فرهنگی تماس گرفت و وی اگرچه مردد بود اما به هر روی حاضر به گفت و گو شد و در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: من تنها در قامت یک مطلع صحبت می‌کنم؛ باید گفت با تغییر سبک زندگی در دنیا و افزایش جمعیت حفظ بناهای تاریخی به دغدغه و چالش همه جوامع حتی کشورهای پیشرفته تبدیل شده و این موضوع تنها مختص کشور و استان ما گیلان نیست.

سید مهدی میرصالحی افزود: باید بگویم همان طور که در زمان حاضر توجه به میراث فرهنگی نسبت به گذشته به دلیل فرهنگ‌سازی نسبت به دوره‌های پیشین بسیار بسیار بهتر شده اما باید بگویم آموزش و فرهنگ‌سازی در کشور و گیلان کافی نبوده و این موضوع مادامی که مشارکت مردمی را در پی نداشته باشد، حل نخواهد شد.

وی اظهار کرد: مساله دیگر بعد از افزایش جمعیت، گران شدن دهشتناک زمین و ملک است و دیگر اینکه نگهداری بناهای تاریخی هزینه دارد؛ یکی از دلایلی که حفظ بناهای تاریخی استان گیلان را سخت‌تر می‌کند، اقلیم بارانی و رطوبت بالای این سرزمین است؛ بن مایه مصالح ساختمانی بناهای تاریخی استان نیز اغلب چوب است که این موضوع بر شدت حفاظت و پیشگیری از تخریب و همچنین نیاز به مرمت مداوم می‌افزاید و هزینه مرمت در این استان شمالی را بالا می‌برد.

وی ادامه داد: ثبت بناهای تاریخی هزینه دارد و در وهله نخست مالک بنا باید راضی باشد؛ وقتی راضی نشود، تکلیف چیست؟ دادگاه است؛ ما هم می‌گوییم مالکیت محترم است و برای همین موضوع وضعیت بناهای عام المنفعه و عمومی با بناهای خصوصی فرق می‌کند؛ خانه‌های تاریخی خصوصی شرایطش دشوارتر است و آیا شما می‌دانید خانه‌های تاریخی که ثبت می‌شوند مطابق قانون چه منافع بسیاری برای ثبت آن در نظر گرفته می‌شود؟ و دولت و سازمان میراث فرهنگی موظف است برای نگهداری و مرمت بودجه بدهد.

میرصالحی افزود: در نظر بگیرید برای بیش از یک‌هزار بنای تاریخی ثبت شده گیلان تنها ۱۰۰ میلیون تومان بودجه مرمت بگذاریم چه رقمی در می‌آید؟ با اینکه این میزان دردی دوا نمی‌کند و رقمی نیست اما می‌بینید همین میزان چه رقم کلانی می‌شود که به طور قطع از عهده بودجه کل استان برنمی‌آید، چه برسد به بودجه تنها یک ارگان، هرچند که آن ارگان متولی این موضوع باشد.

وی ادامه داد: از این‌رو در این خصوص مشارکت مردمی اصل است آن گونه که مردم خودشان داوطلبانه برای حفاظت اقدام می‌کنند که نمونه آن تغییر کاربری‌های ایجاد شده در بناهای تاریخی مانند هتل بوتیک، هتل، رستوران، کافه و غیره است پس تنگناهای مالی یکی از علت‌ها است.
این کارشناس افزود: نمی‌خواهم منکر مشکلات شوم اما بزرگ‌نمایی رسانه‌ای هم چاره کار نیست؛ اگر این موضوع بزرگ‌نمایی می‌شود باید مرمت‌هایی هم که با همین اعتبار اندک میراث فرهنگی انجام شده و کم هم نیست نیز برجسته شود.

وی عنوان کرد: قبول دارم این امر وظیفه میراث فرهنگی است ولی یک طرفه رفتن به قاضی درست نیست آن هم از یک ارگانی که کمترین بودجه و نیروی انسانی دارد، مساله بناهای تاریخی یک مساله ملی است.

میرصالحی افزود: برای حل یک موضوع نیاز به نگاه از همه زوایاست؛ آیا برای هجوم میانگین ۴۰۰ هزار گردشگر در پایان هر هفته به استان که اثرهای تخریبی در این خطه دارد چاره‌ای اندیشیده شده است؟ در نظر بگیرید آخر هر هفته ۴۰۰ هزار نفر وارد گیلان می‌شوند کجای تاریخ این را نوشته‌اند؟ عواقب این موضوع کجا سنجیده شده است؟

وقتی دادگاه حکم خروج از ثبت دهد اداره کل چه می‌تواند بکند؟

وی ادامه داد: در بحث عمارت نبی‌زاده که بعد از ساخت فیلمی در آن به ثبت ملی رسید مالکان درخواست ثبت دادند اما بعد پشیمان شدند؛ اصل قضیه آن است که ارزش ملک به طور وحشتناک بالا رفته است در نتیجه در گذشته این همه حساسیت نبود اما در روزگار کنونی که یک ملک هزار متری که هر متر آن ده‌ها میلیون تومان ارزش افزوده دارد پولی نیست که وراث از آن بگذرند.

میرصالحی گفت: وقتی دادگاه حکم بدهد که از ثبت خارج شود حق را به مالک بدهد؛ میراث فرهنگی چه می‌تواند انجام دهد؟ وقتی این موضوع وارد چرخه شکایت شود چه می‌توان کرد؟ موضوع پیچیده است شما الان در مقام خبرنگار حامی هستید اما در جایگاه دیگر به طور قطع رای‌تان تغییر خواهد کرد؛ مگر اینکه فرهیختگی تاریخی ارتقا یابد که این موضوع با توجه به شرایط اقتصادی جامعه زمان‌بر است.

وقتی دادگاه حکم بدهد از ثبت خارج شود حق را به مالک بدهد میراث چه می‌تواند بکند؟ وقتی این موضوع وارد چرخه شکایت شود چه می‌توان کرد؟ موضوع پیچیده است شما الان در مقام خبرنگار حامی هستید اما در جایگاه دیگر به قطع رایتان تغییر خواهد کرد؛ مگر اینکه فرهیختگی تاریخی ارتقاء یابد که این موضوع با توجه به شرایط اقتصادی جامعه زمان بر است.

وی با بیان اینکه راضی کردن افراد در این خصوص بسیار دشوار است، ادامه داد: حتی در اصفهان برای اینکه برج جهان‌نما از ثبت جهانی خارج نشود خون دل‌ها خورده شد از این‌رو باید بپذیریم زیرساخت‌ها هم‌پایه شرایط رفاه جامعه رشد نکرده است؛ اجرای قانون، امکانات و بودجه و نفر می‌خواهد.

میرصالحی با بیان اینکه مادام که مردم پیش‌گام نشوند، کار دشوار است؛ تصریح کرد: الان خیلی، خیلی، خیلی وضعیت حفاظت از میراث تاریخی بهتر شده اما دغدغه باید در مقیاس قانون و زیرساخت باشد؛ باید واقعیت‌ها را در نظر گرفت.

در بخش تغییر کاربری بناهای تاریخی پیش‌گام هستیم

اگرچه پرسش خبرنگار ایرنا به طور مشخص در باره عمارت نبی‌زاده از سوی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان روزها به فردایی که نیامد موکول شد؛ اما وی در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار ایرنا در خصوص وضعیت میراث فرهنگی استان گفت: تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی رشت و بناهای ارزشمندی که در اختیار دستگاه‌ها بوده در حال مرمت است و برای دو پروژه ساختمان شهرداری و هتل ایران در رشت بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار در حال هزینه است.

وی ادامه داد: هتل ایران رشت برای تبدیل به هتل قدیم ایران در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته اما مرمت هتل ایران انزلی همچنان درگیر اختلاف مالکان است و اگر چه معماری شاخصی ندارد اما چون در بافت تاریخی قرار دارد باید عین به عین مرمت شود و این اداره کل با ارائه تسهیلات از مرمت آن حمایت خواهد کرد.

وی گفت: مرمت ساختمان شهرداری رشت ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد؛ خانه اخوان یا همان خانه نصرت رحمانی – شاعر – تبدیل به بزرگ‌ترین هتل بوتیک شمال کشور شده که بازارچه صنایع دستی و رستوران نیز در آن جانمایی شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه داد: در رشت در بخش تغییر کاربری بناهای تاریخی پیش‌گام هستیم و تاکنون ۶۰ مورد برای تغییر کاربری به رستوران، موزه و هتل به بخش خصوصی واگذار شده است.

جهانی افزود: موزه‌ها به ۲۷ مورد افزایش یافته و ۵۲ بنای تاریخی در اختیار دستگاه‌های دولتی با کاربری موزه تعریف شده و در حال مرمت است.

وی با بیان اینکه بناهای شاخص استان تبدیل به موزه می‌شود، ادامه داد: ۲۲۰ بنای تاریخی در اختیار دستگاه‌های دولتی است که ۳۰ درصد از آن‌ها برای مرمت دارای برنامه هستند؛ ساختمان «فلاطوری» نیز که قدیمی‌ترین کارخانه پیله ابریشم است در اختیار اداره کل میراث فرهنگی قرار گرفت ما نیز با مرکز نوغان‌داری تفاهم‌نامه همکاری امضا کردیم و فراخوان جمع‌آوری اشیا مرتبط کهن در این خصوص صادر شد تا این ساختمان به عنوان موزه ابریشم دایر شود.

چشم تیزبین جامعه الزام پیشتازی برای جلوگیری از خطر

به هر روی میراث فرهنگی و بناهای تاریخی هویت و پیشینه هر سرزمین محسوب می‌شوند و باید با ایجاد دغدغه حفاظت از این آثار اختصاص بودجه ویژه ملی و تسهیل مرمت برای مالکان ترتیبی اتخاذ شود تا بناهای تاریخی از گسل تخریب در امان بمانند.

ورود میراث فرهنگی و مسئولان محلی برای احیای بناهای تاریخی گامی مثبت در حفظ دائمی داشته‌های میراثی یکی از کهن‌ترین استان‌های کشور است با این حال تعداد بسیاری از بناهای تاریخی استان امروز به دلایل مختلف از جمله تملک شخصی در معرض خطر و حتی نابودی هستند، اینکه اکنون افکار عمومی به هر طریقی از متولیان و حتی رسانه‌های رسمی چند گام جلوتر است را باید گامی مهم در نگرانی جامعه نسبت به داشته‌های تاریخی خود دانست.

مساله اینجاست که ورود رسانه‌ها به عنوان نماینده افکار عمومی و همچنین متولیان امر نباید به نوش‌داروی پس از مرگ سهراب تبدیل شود؛ سریال تکراری آسیب و تخریب بناهای تاریخی و چشم تیزبین جامعه نشان از الزام پیشتازی برای جلوگیری از هر خطری است که بر سر بناهای میراثی ما سایه افکنده است.

پیش‌ترها در نبود فضای مجازی شاید خبرها کمتر دست به دست می‌شد اما با تغییر فضای ارتباطات کوچک‌ترین موضوعی از دید فضای مجازی و انتقال آن به دیگران پنهان نمی‌ماند و این روزها پی در پی هم خبر تخریب بناهای تاریخی در گیلان لرزشی مهیب بر خاطر میراث دوستان این سرزمین کهن می‌اندازد.

پنج هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی در گیلان شناسایی شده که بیش از یک هزار و ۲۷۰ مورد آن‌ها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و ۲۷ موزه در استان فعال است که از این تعداد ۱۷ موزه تخصصی در سال‌های اخیر ایجاد شده است و در سال‌های یادشده شی سپاری به موزه‌های گیلان افزایش یافته است به طوری که در آخرین موارد، تعدادی کتاب ارزشمند به موزه میراث طبیعی و تنوع زیستی گیلان ۱۰۳ ظرف فاخر از فرهنگ چای به موزه کاشف‌السلطنه لاهیجان و چندین تابلوی رشتی دوزی به موزه تخصصی این هنر اهدا شده است.