اختصاصی / به گزارش غیرمنتظره، معصومه علیانپور – تحلیلگر سیاسی و روابط بین‌الملل: ایران در شرایط کنونی با مجموعه‌ای از چالش‌های جدی در عرصه سیاست خارجی مواجه است. تحولات جدید در معادلات منطقه‌ای، به‌ویژه در سوریه، و همچنین افزایش فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، نشان‌دهنده ضرورت بازنگری در رویکرد سیاست خارجی کشور است. تحولات اخیر که به‌ویژه با بازگشت دیپلمات‌های اروپایی به دمشق و نزدیکی کشورهای عربی به غرب همراه شده، واقعیت‌های جدیدی را در برابر ایران قرار داده است. این تحولات به ایران این پیام را می‌دهند که نمی‌تواند به سیاست‌های پرهزینه گذشته ادامه دهد، بلکه باید استراتژی‌های جدیدی را برای کاهش تنش‌ها و تأمین منافع ملی اتخاذ کند.

۱. تحولات اخیر و چالش‌های پیشِ‌رو برای ایران

سوریه و کاهش نفوذ ایران: بازگشت دیپلمات‌های اروپایی و تصمیمات قضائی بین‌المللی در دمشق نشان‌دهنده محدودیت‌های جدید در سوریه و کاهش نفوذ ایران است. به‌ویژه در زمینه بازسازی این کشور، ایران به دلیل فشارهای بین‌المللی و رقابت‌های منطقه‌ای، ممکن است نتواند؛ مانند گذشته در روند بازسازی سوریه نقش محوری ایفا کند.

تحریم‌های اقتصادی: فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌های شدید، به‌ویژه در دوران ترامپ، موجب کاهش توان اقتصادی ایران و محدودیت در استفاده از منابع انرژی به‌عنوان اهرم قدرت شده است. این تحریم‌ها، همزمان با وضعیت اقتصادی داخلی ایران، موقعیت استراتژیک کشور را تحت فشار قرار داده است.

افزایش رقابت منطقه‌ای: رشد تولید نفت در کشورهای رقیب مانند عربستان و امارات، باعث کاهش تأثیرگذاری ایران در بازارهای جهانی انرژی شده است. همچنین، تحولات در منطقه، از جمله نزدیکی برخی کشورهای عربی به غرب، نشان‌دهنده تحولی استراتژیک در محیط سیاست خارجی ایران است.

۲. راهکارهای پیشنهادی برای سیاست خارجی ایران

حفظ دستاوردهای هسته‌ای با شفافیت: ایران باید همچنان حق غنی‌سازی خود را حفظ کند، اما باید با افزایش شفافیت و همکاری بیشتر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از تشدید تحریم‌ها جلوگیری کند. این به‌ویژه در راستای کاهش فشارهای بین‌المللی و حفظ اعتبار ایران در سطح جهانی است.

انتقال به دیپلماسی اقتصادی: ایران باید به‌جای اتکا به نیروهای نیابتی، مشارکت خود را در پروژه‌های بازسازی در سوریه و عراق افزایش دهد و از سیاست‌های نظامی گذشته فاصله بگیرد. این حرکت به‌ویژه در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیرساختی و اقتصادی کشورهای منطقه می‌تواند فرصتی برای تأمین منافع ایران باشد.

تقویت روابط با کشورهای عربی: همکاری بیشتر با کشورهای عربی مانند عربستان و امارات می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش تنش‌ها ایفا کند. این همکاری می‌تواند شامل پروژه‌های اقتصادی مشترک و حل مسائل امنیتی منطقه‌ای باشد که به نفع هر دو طرف است.

دیپلماسی چندجانبه‌گرایی: ایران باید روابط خود را با چین و روسیه تقویت کند و درعین‌حال فضایی برای تعامل با کشورهای غربی و به‌ویژه اروپا باز نگه دارد. ایران می‌تواند از ظرفیت‌های خود در سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان ملل، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای بهره‌برداری کند.

۳. تحولات داخلی ایران و تأثیر آن بر سیاست خارجی

نقش تحولات داخلی: به‌ویژه در این مقطع زمانی که ایران درگیر مسائل اقتصادی و اجتماعی داخلی است، باید تحولات داخلی نیز در سیاست‌های خارجی تأثیرگذار باشند. حمایت عمومی از سیاست‌های دولت و میزان اعتماد به نهادهای حاکمیتی می‌تواند در تعیین شدت یا کاهش تعاملات ایران با دیگر کشورها نقش بسزایی ایفا کند.

نقش اصلاحات اقتصادی داخلی: اگر ایران به دنبال کاهش اثرات تحریم‌ها است، باید به اصلاحات اقتصادی داخلی و ارتقای کارایی بازارهای داخلی توجه بیشتری داشته باشد. این اصلاحات می‌توانند نه‌تنها فشارها را کاهش دهند، بلکه روابط تجاری ایران را با کشورهای دیگر تسهیل کنند.

۴. نتیجه‌گیری: سیاستی مبتنی بر منافع ملی و کاهش تنش‌ها

کاهش تنش‌ها و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی: ایران باید از سیاست‌های پرهزینه نظامی فاصله بگیرد و به دیپلماسی فعال و کاهش تنش‌ها در منطقه و جهان روی آورد. دیپلماسی اقتصادی، به‌ویژه در زمینه بازسازی منطقه و افزایش همکاری‌های تجاری، می‌تواند بخشی از استراتژی ایران برای تأمین منافع ملی باشد.

تعاملات استراتژیک با قدرت‌های جهانی: ایران باید روابط خود را با بازیگران مختلف به طور متوازن مدیریت کند تا منافع ملی خود را تأمین نماید. استفاده از موقعیت خود در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای می‌تواند فرصتی برای رفع تحریم‌ها و تعامل با کشورهای بزرگ باشد.

تثبیت جایگاه جهانی ایران: با اتخاذ این رویکرد، ایران می‌تواند نه‌تنها از فشارهای اقتصادی بکاهد؛ بلکه جایگاه خود را در عرصه جهانی به‌عنوان یک بازیگر مسئول و متعادل تثبیت کند. این استراتژی می‌تواند زمینه‌ساز تحولاتی مثبت در روابط ایران با کشورهای دیگر و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی داخلی باشد.