اختصاصی/ به گزارش غیرمنتظره، معین حسن‌زاده: انتشار خبر ممنوعیت دستفروشی در پیاده‌راه فرهنگی رشت، واکنش‌های متفاوتی در فضای مجازی به همراه داشت. این دیدگاه‌ها و واکنش‌ها اگرچه بسیار متفاوت از یکدیگر بودند اما یک وجه اشتراک داشتند و آن اطمینان از شکست چنین طرحی بود.

حقیقت این است که مردم شهر رشت یعنی کسانی که در شهر رشت سکونت داشته و اهل این شهر هستند، از وضعیت دستفروشی در معابر شهر گلایه دارند. تأکید بر سکونت در رشت به این دلیل است که بخش عمده‌ای از معضل دستفروشی، ناشی از افرادی است که از شهرستان‌های اطراف به مرکز استان می‌آیند و در معابر اصلی و پرتردد، تا ساعات پایانی روز به دستفروشی مشغول می‌شوند.

اما این تمام ماجرا نیست، دستفروشان در رشت به مدل‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و بخش قابل توجهی از بساط‌ها، متعلق به کسانی است که علیرغم داشتن فروشگاه یا مغازه در سطح شهر (به‌ویژه خیابان‌های منتهی به بافت مرکزی)، به‌طور همزمان بساطی را در پیاده‌راه فرهنگی مدیریت می‌کنند. جالب آنکه برخی از این مغازه‌داران، از پیاده‌راه به‌عنوان ویترین استفاده می‌کنند و مشتریان را برای دیدن مدل‌های بیشتر، به مغازه خود در کوچه‌های مجاور راهنمایی می‌کنند!

اما این تمام ماجرا نیست، به نوعی می‌توان گفت پشتوانه برخی دستفروشان به‌طرز قابل توجهی قوی است! برای مثال ارتباط حسنه‌ی لیدرهای دستفروشان با برخی از شورانشینان در ادوار شورای شهر قابل توجه است، همچنین ارتباط حسنه آنان با برخی از افراد از بدنه شهرداری و نهادهای بالادستی همچون فرمانداری و استانداری به نحوی است که عملاً فرآیند ممنوعیت و برخورد با دستفروشی را به شوخی تبدیل کرده و هر بار ماجرا به روال سابق بازمی‌گردد.

از سوی دیگر، نداشتن ابزار قانونی کافی برای برخورد با ممانعت‌کنندگان، معضلی جدی برای مأموران سد معبر شهرداری رشت است. اجرای این طرح بدون حمایت مستمر و عملی نیروی انتظامی، قطعاً با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد و شکست آن حتمی است.

اما مسئله اصلی جای دیگری است، طی سال‌های اخیر همواره اعتراض نسبت به فروش اموال مسروقه در محدوده مسجد سوخته تکیه خیابان مطهری رشت وجود داشته اما فقط با دو بازه زمانی که اولی در دوره کرونا بود و دومی نیز به مدت حدوداً چند ماه ادامه یافت، بساط فروش اموال سرقتی در معابر عمومی شهر رشت جمع شد، اما با توجه به‌عدم حمایت و پیگیری‌های لازم مجدداً بساط این افراد در همان مکان قبلی پهن شد و طرح جلوگیری و ممانعت از فعالیت آنان شکست خورد!

این پایان شکست‌های شهرداری رشت در جمع‌آوری موارد این چنینی نیست، در ده سال گذشته رشت با یک مشکل عجیب مواجه است. مشکلی به نام دیوار مهربانی خیابان پرستار! دیواری که قرار بود دیوار مهربانی باشد اما تبدیل به نقطه تجمع افرادی شده است که عموماً از معتادین متجاهر و همچنین کولی‌های مهاجر به رشت هستند و فضای شهری را دچار آلودگی بصری و البته بهداشتی کرده‌اند.

نکته قابل تأمل اینجاست که شهرداری رشت حتی توان مهار سد معبر گسترده فلافل‌فروش‌هایی را که از مقابل عمارت کلاه‌فرنگی تا مزار استاد ابتهاج، تمام عرض پیاده‌رو را اشغال کرده‌اند، ندارد. با این وجود، چگونه به فکر ممنوعیت دستفروشی در بزرگترین پیاده‌راه شمال کشور افتاده است؟!

چرا این طرح شکست خواهد خورد؟

حقیقت این است که طرح مذکور بدون هیچ گونه تحلیل، نظرسنجی از کارشناسان و برنامه‌ریزی اجرایی مشخص ارائه شده است. شهرداری رشت می‌توانست به جای ممنوعیت کامل، با محدودسازی هوشمندانه عمل کند: تعیین رسته‌های مجاز (مانند صنایع دستی گیلان و محصولات کشاورزی)، تعیین محدوده‌های مشخص فعالیت و تعیین متراژ مجاز برای بساط هر دستفروش، و اخراج افراد غیرمجاز.

با توجه به ریشه‌دار بودن فرهنگ «بازار مج» در اقتصاد رشت و گیلان، شهرداری می‌توانست با برنامه‌ریزی دقیق، نسبت به جانمایی مناسب دستفروشان و محدود کردن کالاهای آنان به محصولات سنتی و محلی اقدام کند. این کار هم از اعتراض اجتماعی جلوگیری می‌کرد و هم به جای ممنوعیت، قالبی سازگار با محیط فرهنگی و اقتصادی رشت ایجاد می‌نمود.

اما آنچه رخ داد، ارائه طرحی یک‌جانبه، بدون برنامه و فاقد شناخت کافی از جامعه هدف بود. طرحی که به‌جرئت می‌توان پیش‌بینی کرد حتی نهایتاً تا چند هفته دیگر با شکست روبه‌رو خواهد شد.