اختصاصی / به گزارش غیرمنتظره، معین حسن‌زاده: وضعیت دفن پسماند در منطقه سراوان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و نامناسب‌ترین سایت‌های دفن زباله کشور، نمونه بارزی از مدیریت نادرست پسماند است. این سایت که در سال ۱۳۶۳ در جنگل‌های اطراف سراوان احداث شد، به دلیل موقعیت نامناسب و شیب رو به دریای کاسپین، موجب نشت شیرابه به سمت جنگل‌ها و رودخانه‌های سفیدرود و زرجوب شده است. آلودگی ناشی از این شیرابه‌ها نه‌تنها خاک و منابع آب زیرزمینی را آلوده کرده، بلکه تالاب انزلی را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.

استان گیلان با تولید روزانه ۲۲۰۰ تن پسماند، یکی از بحرانی‌ترین مناطق کشور در حوزه مدیریت پسماند به شمار می‌رود. هرچند که این آمار مربوط به سال ۱۴۰۰ بوده و اکنون این آمار با افزایش قابل‌توجه‌تری همراه است. همچنین شهر رشت به‌تنهایی پذیرای بیش از ۱۲۰۰ تن زباله در روز است که نه‌تنها مربوط به این شهر، بلکه برای چندین شهر دیگر استان نیز می‌باشد. این حجم عظیم پسماند، علاوه بر ایجاد چالش‌های بهداشتی و زیست‌محیطی، تهدیدی جدی برای منابع آبی، جنگل‌های هیرکانی و سلامت ساکنان منطقه محسوب می‌شود.

بحران پسماند در گیلان تنها به سراوان محدود نمی‌شود. کارخانه کود آلی رشت در لاکان نیز با چالش‌های متعددی روبرو است. اگرچه برنامه‌هایی برای راه‌اندازی دو خط پردازش زباله با توانایی پردازش روزانه ۱۰۰۰ تن زباله در دست اجراست، اما تاکنون پیشرفت قابل‌توجهی حاصل نشده است. عدم راه‌اندازی به‌موقع این طرح‌ها و نبود سیستم تصفیه شیرابه کارآمد، موجب تشدید آلودگی در منطقه شده است.

آلودگی سفره‌های آب زیرزمینی در رشت یکی دیگر از تبعات مدیریت نادرست پسماند است. شیرابه‌های سمی ناشی از دفن غیراصولی زباله در سراوان، به منابع آب زیرزمینی نفوذ کرده و سلامت مردم منطقه را تهدید می‌کند. گزارش‌ها حاکی از چرای دام‌ها در میان زباله‌های مسموم است که گوشت و شیر آنان به بازار عرضه می‌شود. این موضوع نه‌تنها سلامت غذایی مردم منطقه را به خطر انداخته، بلکه موجب شیوع بیماری‌های ریوی شده که میزان آن در گیلان از متوسط کشوری بالاتر است.

طرح تفکیک زباله از مبدأ که یکی از راهکارهای کاهش حجم پسماند است، در رشت با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. عدم آگاهی و مشارکت شهروندان، نبود فرهنگ‌سازی و آموزش کافی و ضعف در اجرای طرح از جمله عوامل عدم موفقیت این پروژه زیست محیطی بوده است. در حال حاضر کمتر از ۲ درصد زباله‌های رشت به‌صورت مجزا جمع‌آوری می‌شود که نشان‌دهنده عمق شکاف بین برنامه‌ریزی و اجرا است. (اینجا را بخوانید)

هفته گذشته بود که دکتر هادی حق‌شناس استاندار گیلان بحران پسماند را یکی از اولویت‌های مغفول توسعه استان دانسته و هشدار داده است که این بحران پایان مشخصی ندارد. وی با اشاره به اینکه درحالی‌که میانگین اجرای شبکه تصفیه‌خانه و انتقال فاضلاب در کشور ۶۶ درصد است، این رقم در گیلان تنها ۲۶ درصد محقق شده است. گفته بود: بیماری‌های ریوی در گیلان از متوسط کشوری بالاتر است و این موضوع ارتباط مستقیمی با مسئله مدیریت پسماند دارد. (اینجا را بخوانید)

همچنین استاندار گیلان در خردادماه امسال در دیدار با جمعی از طلاب گیلانی حوزه علمیه قم نیز گفت: دفن پسماند در مناطقی با سطح بالای آب‌های زیرزمینی اشتباه راهبردی گذشته بوده و تقریباً در همه استان‌ها به‌غیراز گیلان و مازندران، زباله ریجکتی در مناطق خشک و بیابانی به طور اصولی و با کمترین آسیب به محیط زیست دفن می‌شود. وی با بیان اینکه تنها ۶۶ درصد از پروژه‌های فاضلاب شهری در گیلان پیشرفت فیزیکی داشته‌اند، افزود: باوجوداینکه جمعیت گیلان حدود ۲.۶ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد، اما در حوزه زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب، همچنان با عقب‌ماندگی محسوسی مواجه هستیم که سلامت عمومی و محیط زیست استان را تهدید می‌کند. (اینجا را بخوانید)

برای حل بحران پسماند در گیلان، نیازمند عزمی جدی و برنامه‌ای جامع هستیم. استاندار گیلان و نمایندگان رشت باید با اولویت‌دهی به این موضوع، نسبت به ساماندهی سایت‌های دفن پسماند، راه‌اندازی کارخانه‌های پردازش زباله و تصفیه شیرابه، و اجرای جدی طرح تفکیک از مبدأ اقدام فوری انجام دهند. همچنین جلب مشارکت مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در کنار استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به بهبود وضعیت موجود کمک شایانی کند.

بحران پسماند در گیلان نه‌تنها یک چالش زیست‌محیطی، بلکه تهدیدی برای سلامت عمومی، توسعه اقتصادی و آینده نسل‌های بعدی است. وقت آن رسیده که مسئولان با عبور از شعارزدگی و اقدامات مقطعی، با عزمی جهادی به‌سوی حل این معضل دیرپا حرکت کنند. آینده گیلان و سلامت ساکنان آن در گرو تصمیم‌های امروز ماست.