اختصاصی / به گزارش غیرمنتظره، معین حسن‌زاده: پیاده‌راه فرهنگی رشت، به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین و پرهیاهوترین پیاده‌راه‌های شمال کشور شناخته می‌شود. این محور که در مجاورت میدان شهرداری و دیگر بناهای تاریخی و در واقع در بافت مرکزی شهر قرار دارد، به کانون اصلی تجمعات روزمره شهروندان و گردشگران تبدیل شده است. بااین‌حال، امروزه این فضای عمومی با چالش اساسی ازدحام و بی‌نظمی ناشی از استقرار بی‌ضابطه دست‌فروشان روبرو است، به‌گونه‌ای که عبورومرور در ایام پرتردد را به عملی دشوار تبدیل کرده است.

منتقدان معتقدند برگزاری رویدادهایی مانند «اجلاس استانداران کشورهای ساحلی دریای کاسپین» به‌وضوح نشان داد که مسئولان شهری کاملاً توانایی ساماندهی و پاک‌سازی این فضا را در زمانی کوتاه دارند. این اقدام موقت، به‌خوبی اثبات کرد که موانع موجود در مسیر ساماندهی دائم، فنی یا عملیاتی نیستند، بلکه ریشه در اولویت‌های سیاسی و رسانه‌ای مسئولان دارند. هنگامی که اعتبار شهری در معرض دید بین‌المللی قرار می‌گیرد، اراده برای اجرای قانون فوراً ظهور می‌کند، اما وقتی پای خواسته‌ی عمومی مردم وسط باشد عزمی برای پاسخگویی به این خواسته‌ها وجود ندارد و انگار مردم باید از مسئولین شهری و استانی بخواهند آنان را نیز به چشم همان مهمانان خارجی ببینند!

پشت این بی‌نظمی به‌ظاهر خسته‌کننده، شبکه‌ای درهم‌تنیده از منافع مالی و البته انتخاباتی نهفته است، برای مثال برخی از افراد اصطلاحاً به‌خاطر ۵۰ شناسنامه حاضرند تمام شهر را بدل به حلبی‌آباد کنند! به گفته تحلیلگران، دست‌فروشان به‌ندرت به‌صورت کاملاً مستقل عمل می‌کنند و فعالیت آنان اغلب در سایه بازیگران قدرتمندتر و با پرداخت‌های غیررسمی به برخی افراد ذی‌نفوذ امکان‌پذیر می‌شود. این شبکه‌های غیرشفاف، در شرایط عادی درآمدی پایدار برای طرفین ایجاد می‌کنند و چرخه‌ای را تقویت می‌نمایند که هرگونه تلاش برای شکستن آن را با مقاومت روبرو می‌سازد. برخی سیاست‌مداران محلی نیز با شعار حمایت از «قشر ضعیف»، از این وضعیت برای جلب محبوبیت استفاده می‌کنند، حال‌آنکه در عمل، نهادهای نظارتی را از انجام‌وظیفه بازمی‌دارند.

راهکارهای عملی برای خروج از این بن‌بست بارها توسط کارشناسان مطرح شده است. ایجاد بازارچه‌های مجاز و منظم در مجاورت پیاده‌راه برای جذب و ساماندهی دست‌فروشان، یکی از این اقدامات عملی به شمار می‌رود. علاوه بر این، برگزاری مستمر رویدادهای فرهنگی و هنری در این فضا می‌تواند همزمان با ایجاد نشاط، زمینه رونق اقتصادی پایدار را فراهم آورد و آن را از وضعیت یک معبر تجاریِ بی‌ضابطه خارج کند. بااین‌وجود، به نظر می‌رسد فقدان یک برنامه جامع و فراجناحی، مهم‌ترین مانع در مسیر تحقق این راهکارها باشد.

تجربه پیاده‌راه فرهنگی رشت درس روشنی برای مدیریت شهری دارد؛ جلب رضایت مقطعی و تصویرسازی‌های موقت، نمی‌تواند جایگزین حکمرانی شفاف و برنامه‌ریزی پایدار شود. تا زمانی که حلقه‌های منافع پنهان شناسایی و قطع نشوند، شهروندان رشتی شاهد تکرار چرخه بی‌قانونی و ساماندهی‌های نمایشی خواهند بود. آینده این نماد هویتی رشت به توانایی مسئولان در اولویت قراردادن منافع بلندمدت شهر به‌جای منافع کوتاه‌مدت شخصی و گروهی گره خورده است.